Không khí luôn hiện hữu xung quanh chúng ta và là yếu tố thiết yếu cho sự sống của tất cả các sinh vật cũng như thực vật trên hành tinh. Do đó, khi ô nhiễm môi trường không khí, mọi sinh vật đều bị ảnh hưởng. Con người chính là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng ô nhiễm không khí nghiêm trọng hiện nay.
Vì vậy, chúng ta cần có những hành động cụ thể để khắc phục hậu quả ô nhiễm mà mình đã tạo ra, đồng thời cải thiện môi trường sống cho bản thân và các sinh vật, thực vật trên trái đất. Trong bài viết này, công ty chất thải công nghiệp Quang Minh sẽ cùng bạn khám phá vấn đề này.
Thực trạng ô nhiễm môi trường không khí hiện nay
Thực trạng ô nhiễm môi trường không khí trên thế giới
Theo báo cáo về Tình trạng không khí toàn cầu năm 2020, được công bố vào ngày 21/10 bởi Viện Ảnh hưởng Sức khoẻ (HEI) và Viện Đo lường và Đánh giá Sức khoẻ (IHME) thuộc Đại học Washington và Đại học British Columbia, tình hình ô nhiễm không khí trên toàn cầu đang ở mức báo động. Đây không phải là vấn đề mới phát sinh mà đã tồn tại từ lâu, tuy nhiên, con người vẫn chưa triển khai các biện pháp cụ thể để giải quyết tình trạng ô nhiễm này.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã mô tả ô nhiễm không khí như một “kẻ giết người thầm lặng”, khi có tới 92% dân số thế giới đang sống trong môi trường có chất lượng không khí thấp hơn tiêu chuẩn của tổ chức này.
Thực trạng ô nhiễm môi trường không khí ở Việt Nam
Tình trạng ô nhiễm môi trường không khí hiện nay đang trở thành một vấn đề nghiêm trọng trên toàn cầu, và Việt Nam cũng không nằm ngoài xu hướng này. Theo báo cáo thường niên về chỉ số môi trường (Environmental Performance Index – EPI). Do tổ chức môi trường Hoa Kỳ thực hiện, Việt Nam được xếp vào nhóm 10 quốc gia có mức độ ô nhiễm không khí cao nhất tại Châu Á, đặc biệt là ô nhiễm bụi mịn (PM 10, PM 2.5).
Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh là hai địa phương chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ ô nhiễm không khí trong cả nước. Nhiều thời điểm, bụi mịn (PM 2.5) đã bao trùm bầu trời, gây cản trở tầm nhìn và tác động tiêu cực đến sức khỏe cộng đồng.
Nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường không khí
Nguyên nhân dẫn đến ô nhiễm không khí xuất phát từ nhiều nguồn khác nhau, chủ yếu có hai loại nguyên nhân chính là do hoạt động của con người và các yếu tố tự nhiên.
Nguyên nhân từ tự nhiên
- Ô nhiễm do bụi và gió: Gió là một trong những yếu tố chủ yếu gây ô nhiễm không khí, khi nó mang theo bụi, chất độc và mùi hôi từ xa hàng trăm kilômét. Điều này dẫn đến sự lan truyền ô nhiễm không khí, ảnh hưởng trực tiếp đến sinh vật, thực vật và con người.
- Núi lửa phun trào: Các khí như Metan, Lưu Huỳnh, Clo… tồn tại sâu trong các lớp dung nham hàng trăm năm. Tuy nhiên, khi núi lửa hoạt động, chúng sẽ được giải phóng, làm cho không khí trở nên ô nhiễm nghiêm trọng.
- Bão và lốc xoáy: Mỗi trận bão thường chứa một lượng lớn khí NOX, gây ra ô nhiễm môi trường rất cao. Tỷ lệ ô nhiễm bụi mịn (PM 10, PM 2.5) cũng gia tăng đáng kể trong các trận bão cát.
- Thời điểm chuyển mùa: Vào các tháng 10-11, thời điểm giao mùa thường đi kèm với hiện tượng sương mù, khiến bụi mịn không thể thoát ra mà bị giữ lại trong sương. Điều này làm cho bầu trời bị bao phủ bởi bụi mịn, giảm tầm nhìn và ảnh hưởng đến sức khỏe con người.
- Cháy rừng: Các vụ cháy rừng thải ra một lượng lớn khí Nitơ Oxit. Đây cũng là một trong nhiều nguyên nhân gây ô nhiễm không khí.
Ngoài những nguyên nhân đã nêu, việc phân hủy xác động vật, sóng biển hay phóng xạ tự nhiên cũng góp phần vào ô nhiễm môi trường không khí.
Nguyên nhân từ con người (nhân tạo)
Chúng ta không chỉ là nạn nhân của ô nhiễm môi trường, mà còn là những tác nhân chính gây ra tình trạng này. Nhiều hoạt động hàng ngày của chúng ta đã góp phần làm gia tăng ô nhiễm không khí.
Hoạt động sản xuất công, nông nghiệp
Nguyên nhân này đang gây ra những lo ngại lớn cho cả cộng đồng và chính phủ, không chỉ riêng Việt Nam mà còn nhiều quốc gia đang phát triển khác cũng gặp phải tình trạng tương tự.
Khói bụi từ các ống xả của nhà máy và xí nghiệp trong khu công nghiệp đã làm ô nhiễm bầu không khí nghiêm trọng. Các chất thải này bao gồm khí CO2, CO, SO2, NOx cùng với một số hợp chất hữu cơ khác, với nồng độ rất cao.
Các khu công nghiệp không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng không khí mà còn là nguyên nhân gây ô nhiễm nguồn nước, dẫn đến sự hình thành của các khu vực có tỷ lệ ung thư cao. Mưa axit cũng là hệ quả của các hoạt động sản xuất công nghiệp không được xử lý đúng cách.
Ngoài ra, việc lạm dụng thuốc trừ sâu, phân bón và các hoạt động như đốt rơm, rạ hay đốt rừng để canh tác cũng góp phần làm ô nhiễm môi trường không khí.
Giao thông vận tải
Nguyên nhân này chỉ đứng sau hoạt động công nghiệp, khi mà lượng khí thải từ các phương tiện giao thông thải ra môi trường rất lớn. Theo báo cáo của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) năm 2018, lĩnh vực giao thông vận tải đóng góp 24,34% vào tổng lượng carbon phát thải hàng năm.
Một vấn đề đặc biệt nghiêm trọng là sự hiện diện của các phương tiện giao thông đã hết hạn sử dụng. Hiện tại, những phương tiện này chưa được xử lý triệt để, dẫn đến tình trạng ô nhiễm không khí ngày càng gia tăng.
Hoạt động quốc phòng, quân sự
Các chất độc trong chiến tranh và các nghiên cứu quân sự đã có tác động sâu sắc đến sức khỏe con người. Mặc dù cuộc chiến đã kết thúc từ lâu, nhưng số lượng nạn nhân bị ảnh hưởng bởi chất độc màu da cam vẫn còn rất cao.
Bên cạnh đó, mối nguy hiểm từ bom hạt nhân luôn hiện hữu hàng ngày; nếu xảy ra rò rỉ, hàng triệu người sẽ phải chịu ảnh hưởng nghiêm trọng.
Hoạt động xây dựng cơ sở hạ tầng
Các hoạt động xây dựng cao ốc, chung cư cao tầng và hạ tầng giao thông thường gây ra ô nhiễm không khí nghiêm trọng. Điển hình là vào giữa tháng 12 năm 2020, Hà Nội bị bao phủ bởi bụi mịn, dẫn đến giảm tầm nhìn và ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe của người dân.
Thu gom xử lý rác thải
Việc thải ra một lượng rác quá lớn đã dẫn đến tình trạng các bãi tập kết không thể xử lý kịp thời, gây ra mùi hôi khó chịu. Bên cạnh đó, các phương pháp xử lý thủ công như đốt rác cũng làm gia tăng ô nhiễm không khí.
Hơn nữa, việc đốt vàng mã ở những nơi không phù hợp và vứt bỏ các vật liệu như hạt xanh, đỏ ra môi trường cũng góp phần làm ô nhiễm không khí. Chúng ta cần trang bị các dụng cụ chuyên dụng để đốt vàng mã nhằm hạn chế sự phát tán tro bụi ra môi trường.
Hoạt động sinh hoạt
Việc sử dụng củi và than làm nguyên liệu đốt trong nấu ăn dẫn đến sự gia tăng bụi và khí độc trong môi trường. Hành động này không chỉ gây hại cho môi trường mà còn có tác động tiêu cực đến sức khỏe của người sử dụng. Nhiều trường hợp đã ghi nhận tử vong do việc sử dụng củi và than để sưởi ấm.
Hậu quả của ô nhiễm môi trường không khí
Ô nhiễm không khí mang lại nhiều hệ lụy nghiêm trọng cho động vật, thực vật và con người. Đây là nguyên nhân dẫn đến cái chết của hàng triệu người mỗi năm.
Tác hại đối với động thực vật
Các hợp chất độc hại như SO2, NO2, CO… có trong không khí ô nhiễm gây tắc nghẽn đường hô hấp và suy giảm hệ miễn dịch ở động vật.
Hơn nữa, hợp chất HF còn dẫn đến hiện tượng rụng lá hàng loạt ở cây ăn trái, lâu dần có thể gây chết cây, từ đó góp phần vào sự nóng lên toàn cầu và hiệu ứng nhà kính.
Khói bụi phát sinh từ các khu công nghiệp cũng gây ra hiện tượng mưa axit, làm tổn hại đến cây cối, ô nhiễm nguồn nước và tiêu diệt các vi sinh vật có lợi trong đất. Điều này ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động nông nghiệp, làm giảm năng suất và có thể dẫn đến mất mùa.
Tác hại đối với con người
Hậu quả của ô nhiễm không khí đối với sức khỏe con người là rất nghiêm trọng. Trở thành nguyên nhân chính dẫn đến sự gia tăng tỷ lệ mắc các bệnh về hô hấp và ung thư.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ô nhiễm không khí gây ra khoảng 7 triệu ca tử vong hàng năm. Trong đó khu vực Châu Á – Thái Bình Dương chiếm khoảng 4 triệu. Ô nhiễm này không chỉ cướp đi sinh mạng của hàng triệu người mà còn gây thiệt hại kinh tế lên tới gần 5 nghìn tỷ USD mỗi năm.
Ngoài ra, ô nhiễm không khí làm giảm tuổi thọ trung bình của mỗi cá nhân khoảng 2 năm và đứng thứ tư trong danh sách các nguyên nhân gây tử vong toàn cầu, sau tăng huyết áp, sử dụng thuốc lá và chế độ ăn uống không lành mạnh.
Đặc biệt, bụi mịn PM 2.5 được xác định là nguyên nhân gây ra nhiều ca tử vong nhất do kích thước nhỏ của chúng, dễ dàng xâm nhập vào phổi và gây ra các vấn đề về hô hấp.
Bụi mịn (PM 2.5) kết hợp với các chất ô nhiễm như CO, SO2, NO2 trong không khí có thể gây kích ứng niêm mạc, cản trở quá trình kết hợp oxy của hemoglobin, dẫn đến tình trạng thiếu oxy cho tế bào. Điều này làm suy giảm chức năng phổi và làm nặng thêm các bệnh như hen suyễn và bệnh tim.
Theo WHO, ô nhiễm không khí cũng là một trong những yếu tố góp phần gây ra các bệnh tim mạch và đột quỵ, chiếm tới 25%.
Thêm vào đó, ô nhiễm không khí còn làm trầm trọng thêm các bệnh như hen suyễn và ung thư phổi, đồng thời ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh như Alzheimer, Parkinson, tự kỷ và dễ cáu gắt.
Trên đây chỉ là một số liệu nhỏ về hậu quả của ô nhiễm không khí; thực tế, nó gây ra nhiều bệnh tật và cái chết âm thầm cho hàng triệu người trên toàn thế giới.
Giải pháp khắc phục ô nhiễm môi trường không khí
Trước tình trạng ô nhiễm không khí ngày càng nghiêm trọng, mỗi cá nhân cần có những hành động thiết thực nhằm bảo vệ sức khỏe và hành tinh của chúng ta.
Để giải quyết vấn đề ô nhiễm không khí, chúng ta cần thực hiện các biện pháp sau:
- Trồng cây xanh và phủ xanh các khu vực đồi núi để hấp thụ CO2 và các chất độc hại.
- Khuyến khích sử dụng phương tiện giao thông công cộng nhằm giảm thiểu lượng khí thải hàng ngày.
- Thực hiện đô thị hóa một cách hợp lý, hạn chế bụi mịn PM 2.5.
- Xử lý khí thải trước khi thải ra môi trường.
- Không xả rác bừa bãi.
- Áp dụng công nghệ xanh trong xây dựng, nông nghiệp và chăn nuôi.
- Giảm thiểu việc sử dụng hóa chất trong nông lâm nghiệp.
- Cấm lưu hành các phương tiện đã hết hạn hoặc không đạt tiêu chuẩn khí thải.
- Tuyên truyền và nâng cao nhận thức cho cộng đồng về tác hại của ô nhiễm không khí.
- Quản lý rác thải một cách hiệu quả.
- Hạn chế sử dụng các vật liệu đốt gây ô nhiễm môi trường.
- Sử dụng thiết bị tiết kiệm điện năng và không phát thải độc hại ra môi trường.
Chúng ta không nên thờ ơ trước tình hình ô nhiễm không khí hiện nay. Mỗi người hãy cùng nhau hành động để bảo vệ môi trường sống của chính mình và thế hệ tương lai. Hãy chung tay giảm thiểu lượng chất thải ra môi trường. Hy vọng rằng qua bài viết này từ Công ty chất thải Công nghiệp Quang Minh. Bạn sẽ có thêm kiến thức về ô nhiễm môi trường rồi nhé.
