Cùng với sự gia tăng kinh tế và dân số, cùng với thói quen tiêu dùng lãng phí tài nguyên, lượng rác thải ngày càng gia tăng về cả số lượng lẫn độ phức tạp, tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây hại cho môi trường và sức khỏe con người. Trong bài viết này, hãy cùng dịch vụ vận chuyển chất thải công nghiệp Quang Minh tìm hiểu ngay về việc vứt rác bừa bãi nhé.
Vứt rác bừa bãi là gì?
Vứt rác bừa bãi là hành động xả rác không đúng nơi quy định, chẳng hạn như bỏ rác ra đường, sông ngòi, kênh rạch, hoặc những nơi công cộng thay vì sử dụng các thùng rác, bãi tập kết rác được chỉ định.
Tác động của rác thải sinh hoạt đến môi trường
Hiện nay, trung bình mỗi ngày, cả nước phát sinh khoảng 60.000 tấn chất thải sinh hoạt (thường được gọi là rác), trong đó chất thải từ đô thị chiếm khoảng 60%. Dự báo rằng đến năm 2025, tỷ lệ phát sinh chất thải rắn sinh hoạt sẽ tăng thêm từ 10 đến 16%.
Điều này cho thấy lượng rác thải sinh hoạt chưa được xử lý vẫn còn khá lớn, góp phần gây ô nhiễm môi trường ở nhiều khu vực. Chúng ảnh hưởng đến môi trường đất, nước và không khí, đồng thời là nguyên nhân dẫn đến nhiều dịch bệnh cho con người.
Ảnh hưởng đến môi trường đất:
Các loại rác thải khó phân hủy và chứa nhiều chất độc khi xâm nhập vào đất sẽ tiêu diệt các vi sinh vật có lợi, từ đó làm giảm đa dạng sinh học của đất, cản trở quá trình tổng hợp chất dinh dưỡng, khiến đất trở nên chua và kém màu mỡ, đồng thời tạo điều kiện cho nhiều sâu bọ gây hại cho cây trồng.
Đặc biệt, việc sử dụng rộng rãi túi nilông trong sinh hoạt hiện nay đã trở thành vấn đề nghiêm trọng. Khi xâm nhập vào đất, chúng cần từ 50 đến 60 năm mới có thể phân hủy hoàn toàn, tạo ra những rào cản trong đất, hạn chế quá trình phân hủy và tổng hợp chất dinh dưỡng, làm giảm độ màu mỡ của đất và dẫn đến năng suất cây trồng suy giảm.
Đối với Việt Nam, một quốc gia mà nông nghiệp là nền tảng chính cho sự phát triển kinh tế, đất đai giữ vai trò vô cùng quan trọng đối với người nông dân. Việc xả thải rác sinh hoạt đã làm suy giảm chất lượng dinh dưỡng của đất, ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động canh tác, dẫn đến sự không ổn định trong năng suất mùa vụ.
Hơn nữa, sự phát triển của sâu bệnh cũng góp phần làm giảm nghiêm trọng sản lượng thu hoạch.
Tác động đến môi trường nước:
Thói quen của nhiều người thường là vứt rác tại các bờ sông, hồ, ao và cống rãnh. Lượng rác thải này gây ra những tác động tiêu cực mạnh mẽ đến môi trường nước, ảnh hưởng đến đời sống của các sinh vật thủy sinh và làm giảm đa dạng sinh học.
Khi rác thải trôi xuống sông, biển, nó sẽ tác động trực tiếp đến sinh vật biển như tôm, cua, cá,… gây ô nhiễm nguồn nước và dẫn đến hiện tượng chết hàng loạt ở các loài này. Hệ quả là số lượng tôm cá giảm sút, không chỉ làm giảm đa dạng sinh học mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến những người dân phụ thuộc vào nghề đánh bắt thủy hải sản.
Ngoài việc gây hại cho nguồn nước mặt và các loài sinh vật biển, rác thải sinh hoạt còn có tác động nghiêm trọng đến nguồn nước ngầm. Nguyên nhân chủ yếu là do việc vứt rác bừa bãi, khiến cho rác qua quá trình phân hủy thấm vào đất và sau đó xâm nhập vào các mạch nước ngầm.
Với hàm lượng chất độc cao từ rác thải, nguồn nước ngầm bị ô nhiễm nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng nước sử dụng và tiềm ẩn nhiều nguy cơ bệnh tật. Rõ ràng, ô nhiễm nguồn nước tác động đến tất cả các lĩnh vực và ngành nghề trong cuộc sống, từ sinh hoạt, sản xuất, nông nghiệp cho đến nuôi trồng thủy sản, gây ảnh hưởng tiêu cực đến kinh tế và đời sống của cộng đồng địa phương.
Tác động đến môi trường không khí:
Rác thải từ hộ gia đình chủ yếu bao gồm các loại thực phẩm, chiếm tỷ lệ lớn trong tổng khối lượng rác thải phát sinh. Khí hậu nhiệt đới ẩm ướt và mưa nhiều ở Việt Nam tạo điều kiện thuận lợi cho sự phân hủy các thành phần hữu cơ, làm tăng nhanh quá trình lên men và thối rữa, dẫn đến việc phát sinh mùi hôi khó chịu. Các khí thải sinh ra từ những quá trình này thường bao gồm H2S, NH3, CH4, SO2 và CO2.
Rác thải sinh hoạt có tác động tiêu cực đến môi trường đất, nước và không khí, gây suy thoái môi trường và giảm thiểu tính đa dạng sinh học trong từng loại môi trường. Điều này đã góp phần vào sự mất cân bằng sinh thái tổng thể, là nguyên nhân dẫn đến sự thiếu hụt cân bằng trong chuỗi thức ăn tự nhiên, làm suy giảm khả năng chống lại dịch bệnh và dần dần làm giảm sức bền của hệ sinh thái.
Ngoài những ảnh hưởng tiêu cực nêu trên, việc xả thải rác sinh hoạt một cách bừa bãi còn làm mất mỹ quan đô thị, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người dân địa phương cũng như du khách. Hơn nữa, việc vứt bỏ rác sinh hoạt không đúng cách còn gây lãng phí, vì trong đó có nhiều loại rác hữu cơ có thể tái sử dụng thông qua quá trình ủ phân.
Ảnh hưởng của rác thải sinh hoạt đến sức khỏe con người
Rác thải sinh hoạt có tác động đáng kể đến sức khỏe con người. Trong thành phần của rác thải sinh hoạt, hàm lượng hữu cơ thường chiếm tỷ lệ lớn. Loại rác này rất dễ bị phân hủy, lên men và phát sinh mùi hôi thối. Khi rác thải không được thu gom và tích tụ trong không khí trong thời gian dài, nó sẽ ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của những người sống xung quanh.
Ví dụ, những người thường xuyên tiếp xúc với rác thải, như những người làm công việc thu gom phế liệu từ bãi rác, có nguy cơ cao mắc phải các bệnh lý như viêm phổi, sốt rét, cũng như các vấn đề liên quan đến mắt, tai, mũi, họng, da và phụ khoa. Theo tổ chức Y tế Thế giới, hàng năm trên toàn cầu có khoảng 5 triệu ca tử vong và gần 40 triệu trẻ em bị ảnh hưởng bởi các bệnh liên quan đến rác thải.
Nhiều nghiên cứu trong nước và quốc tế đã chỉ ra rằng, các xác động vật phân hủy trong môi trường ô nhiễm phát sinh các chất amin và hydro sulfua (H2S) từ quá trình phân hủy rác thải, có thể kích thích hệ hô hấp của con người và làm tăng nhịp tim, gây tác động tiêu cực đến những người có tiền sử bệnh tim mạch.
Các bãi rác công cộng là nguồn lây lan dịch bệnh. Các nghiên cứu cho thấy rằng: vi khuẩn thương hàn có thể tồn tại trong bãi rác lên đến 15 ngày, vi khuẩn lỵ có thể sống tới 40 ngày, trong khi trứng giun đũa có thể tồn tại đến 300 ngày.
Các loại vi khuẩn gây bệnh thực sự hoạt động mạnh mẽ khi có các vật chủ trung gian như chuột, ruồi, muỗi,… tồn tại trong bãi rác, tạo thành ổ chứa bệnh. Một số bệnh điển hình do các trung gian truyền bệnh bao gồm: chuột mang bệnh dịch hạch, bệnh sốt vàng do xoắn trùng, ruồi và gián lây truyền bệnh đường tiêu hóa; muỗi truyền bệnh sốt rét và sốt xuất huyết.
Tác động tiêu cực của rác thải sinh hoạt đối với con người và môi trường là điều dễ dàng nhận thấy. Mặc dù việc loại bỏ hoàn toàn rác thải sinh hoạt là không khả thi, nhưng mỗi cá nhân có thể đóng góp vào việc giảm thiểu tác hại của chúng đối với môi trường và cuộc sống của chính mình thông qua việc nâng cao ý thức bảo vệ môi trường.
Những hành động nhỏ như không xả rác bừa bãi hay tận dụng lại các vật liệu có thể tái sử dụng (như túi nilon, rác hữu cơ…) sẽ giúp hạn chế lượng rác thải ra môi trường và cải thiện chất lượng cuộc sống. Để bảo vệ sức khỏe bản thân và cộng đồng, cũng như ngăn chặn ô nhiễm môi trường do rác thải, mỗi người dân cần thực hiện những hành động bảo vệ môi trường từ những việc làm hàng ngày.
Vứt rác bừa bãi bị phạt bao nhiêu tiền?
Theo Điều 25 Nghị định 45/2022/NĐ-CP về xử phạt vi phạm quy định bảo vệ môi trường nơi công cộng, khu đô thị, khu dân cư, các mức phạt như sau:
- Hành vi không niêm yết quy định giữ gìn vệ sinh môi trường tại nơi công cộng sẽ bị phạt cảnh cáo.
- Đối với hành vi thu gom và thải rác không đúng quy định, mức phạt được áp dụng như sau:
- Phạt từ 100.000 đến 150.000 đồng đối với việc vứt bỏ tàn thuốc lá không đúng nơi quy định tại khu chung cư, thương mại, dịch vụ hoặc nơi công cộng;
- Phạt từ 150.000 đến 250.000 đồng cho hành vi vệ sinh cá nhân (tiểu tiện, đại tiện) không đúng nơi quy định tại khu chung cư, thương mại, dịch vụ hoặc nơi công cộng;
- Phạt từ 500.000 đến 1.000.000 đồng đối với việc thải bỏ rác không đúng quy định tại khu chung cư, thương mại, dịch vụ hoặc nơi công cộng, trừ các vi phạm theo điểm d khoản 2 Điều 25 Nghị định 45/2022/NĐ-CP;
- Phạt từ 1.000.000 đến 2.000.000 đồng cho hành vi vứt rác trên vỉa hè, lòng đường hoặc vào hệ thống thoát nước đô thị; đổ nước thải không đúng quy định trên vỉa hè, lòng đường; thải bỏ chất thải nhựa từ sinh hoạt vào ao hồ, kênh rạch, sông, suối, biển.
- Hình phạt tiền từ 2.000.000 đồng đến 4.000.000 đồng sẽ áp dụng cho hành vi vận chuyển nguyên liệu, vật liệu mà không được che chắn hoặc để rơi vãi ra môi trường trong quá trình tham gia giao thông.
- Mức phạt tiền giao động từ 10.000.000 đồng đến 15.000.000 đồng đối với việc không sử dụng các thiết bị và phương tiện chuyên dụng khi vận chuyển hàng hóa, dẫn đến tình trạng rò rỉ và phát tán ra môi trường.
- Hành vi quản lý công viên, khu vui chơi, giải trí, lễ hội, khu du lịch, chợ, nhà ga, bến xe, bến tàu, bến cảng và khu vực công cộng khác sẽ bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng nếu có những hành vi sau:
- Thiếu công trình vệ sinh công cộng, phương tiện và thiết bị thu gom chất thải đáp ứng yêu cầu về vệ sinh môi trường theo quy định;
- Không thực hiện thu gom chất thải trong khu vực quản lý theo quy định;
- Thiếu nhân lực để thu gom chất thải và làm vệ sinh môi trường trong phạm vi quản lý; không có cán bộ, tổ hoặc đội bảo vệ môi trường để kiểm tra, giám sát theo quy định.
- Chủ đầu tư xây dựng khu đô thị, khu dân cư tập trung sẽ bị phạt tiền từ 200.000.000 đồng đến 250.000.000 đồng nếu có hành vi vi phạm trong bảo vệ môi trường như sau:
- Không xây dựng mạng lưới thoát nước mưa và nước thải riêng biệt; thiếu công trình vệ sinh công cộng đáp ứng yêu cầu bảo vệ môi trường;
- Thiếu hệ thống thu gom và xử lý nước thải đồng bộ, phù hợp với quy hoạch đã được phê duyệt.
- Thiếu thốn thiết bị, phương tiện và địa điểm phù hợp để thực hiện phân loại tại nguồn, thu gom và lưu giữ chất thải rắn sinh hoạt tương xứng với khối lượng và loại chất thải phát sinh từ hộ gia đình và cá nhân trong khu dân cư tập trung.
- Không đáp ứng đủ diện tích cho cây xanh, mặt nước và không gian thoáng đãng trong khu đô thị cũng như khu dân cư tập trung theo quy định hiện hành.
- Biện pháp khắc phục hậu quả:
- Yêu cầu khôi phục lại tình trạng ban đầu; nếu gây ra ô nhiễm môi trường, phải thực hiện các biện pháp khắc phục ô nhiễm do vi phạm hành chính theo quy định tại các điểm c, d thuộc khoản 2, khoản 3 và khoản 4 Điều 25 Nghị định 45/2022/NĐ-CP;
- Bắt buộc xây dựng và lắp đặt các công trình bảo vệ môi trường theo quy định trong thời gian mà người có thẩm quyền xử phạt quy định trong quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với các vi phạm tại điểm a, b, c khoản 6 Điều 25 Nghị định 45/2022/NĐ-CP;
- Cần thực hiện các biện pháp khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường theo quy định và báo cáo kết quả khắc phục xong hậu quả vi phạm trong thời gian do người có thẩm quyền xử phạt quy định trong quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với các vi phạm tại khoản 5, khoản 6 Điều 25 Nghị định 45/2022/NĐ-CP gây ra.
Như vậy, hành vi vứt rác không đúng nơi quy định có thể bị xử phạt hành chính với mức phạt cụ thể.
- Mức phạt tiền từ 500.000 đồng đến 1.000.000 đồng sẽ được áp dụng đối với hành vi vứt, thải hoặc bỏ rác không đúng quy định tại các khu chung cư, thương mại, dịch vụ hoặc nơi công cộng.
- Hành vi vứt, thải, bỏ rác trên vỉa hè, lòng đường, vào hệ thống thoát nước thải đô thị hoặc hệ thống thoát nước mặt, cũng như việc đổ nước thải không đúng quy định trên vỉa hè và lòng đường sẽ bị phạt từ 1.000.000 đồng đến 2.000.000 đồng. Ngoài ra, việc xả chất thải nhựa từ sinh hoạt vào ao hồ, kênh rạch, sông, suối hoặc biển cũng sẽ bị xử phạt tương tự.
Lưu ý: Theo quy định tại khoản 2 Điều 6 Nghị định 45/2022/NĐ-CP, mức phạt nêu trên áp dụng cho cá nhân vi phạm hành chính. Đối với tổ chức vi phạm cùng hành vi, mức phạt sẽ gấp đôi so với mức phạt áp dụng cho cá nhân.
